Dünyanın yaylı çalgılar üreten en ünlü ustası İtalyan Antonio Stradivari'nin hayatının bir bölümünü geçirdiği ve paha biçilemeyen kemanlarını ürettiği İtalya'nın Cremona kentindeki tarihi evi, keman tınılarının yeniden yükseldiği bir atölye ve kültür merkezi olarak hayat buldu.
1644-1737 yıllarında yaşayan ve kendine has buluşlarıyla kemana modern formunu veren
Stradivari, İtalya'da bugünlerde yeniden gündemde. Tarihten bugüne dünyanın önemli el yapımı yaylı çalgılar üretim merkezi olan
Cremona'ya bu kimliği kazandıran ustalardan biri olan Stradivari'nin ilk enstrümanlarını ürettiği
Corso Garibaldi Caddesi'ndeki evi, yeniden keman tınılarının yükseldiği hem atölye hem de kültür merkezi olarak 4 Temmuz'da kapılarını açtı. Cremona Belediyesi ve Stradivari Evi Vakfının girişimleriyle restore edilen ve içerisinde kurulacak atölyenin yanı sıra keman yapımı ve Stradivari'nin hayatına dair bilgi veren içeriklerden oluşan kültür merkezinin, Cremona'ya gelenlerin uğrak noktası olması bekleniyor. Stradivari Evi projesini hayata geçiren kişi ise kendisi de değeri milyonlarca avro ile ifade edilen 1720 yapımı bir Stradivari keman sahibi olan İtalyan-İsviçreli keman virtüözü 47 yaşındaki Fabrizio Von Arx. Von Arx, Stradivari'nin 1667-1680'de ilk eşi Francesca Ferraboschi ile yaşadığı, bugün kültür merkezine dönüştürülen tarihi evde projenin hayata geçiş aşamalarını anlattı. Müzisyenlerin kısaca "Strad" olarak andıkları Stradivari üretimi kemanını gösteren Von Arx, "Bütün bu proje bu kemanla doğdu. 2020 yılında bu kemanın 300'üncü doğum günüydü. Ben de bu özel yıl dolayısıyla bir doğum günü hediyesi olarak ona doğduğu topraklara yönelik bir gezi yapmak istedim. Cenevre'de yaşıyorum ve onu memleketi Cremona'ya geri getirmek istedim" dedi.
Pandemi döneminde Alpleri aşarak zorlu bir yolculuğun ardından Cremona'ya ulaştığını aktaran Von Arx, "Keman Müzesi Küratörü Fausto Cacciatori'ye Stradivari'nin evini görüp göremeyeceğimizi sordum. Terk edilmiş bu evin önüne geldik. Buranın müzikal bir amacı yoktu. Belediye bu yerin Stradivari'nin evi olduğunun anlaşılması için ustanın bir heykelini koyup, bir de tabela yerleştirmiş. Ama biraz bakımsız durumdaydı" diye konuştu. Von Arx, ünlü ustanın ayakta kalan tek evini bu şekilde görmenin kendisini etkilediğini belirterek "Tüm bu duygularla Cenevre'ye döndüğümüzde, kendimize onu neden geri almayalım, neden hak ettiği müzikal ve sanatsal ışığa geri kavuşturmayalım diye sorduk. Böylece yaklaşık bir yıl süren sanatsal değerlendirmelerin ardından Stradivari Evi Vakfı'nı kurduk. Burayı restore ettik, yeniden yapılandırdık, yapıyı güçlendirdik, korumaya aldık ve bu kültür merkezini yarattık" ifadelerini kullandı. Stradivari'nin Cremona'da bir evinin daha olduğunu ama bunun daha sonra yıkıldığını ifade eden Von Arx, "O evin de aynı buraya benzer özellikleri vardı. Buradaki gibi merkez bir avlusu ve açık bir çatı katı vardı. Açık çatı katı olması, cilaladığı kemanlarının gün batımı ışığında renkli kimliğini bulacak şekilde kuruması için asmasına yarıyordu" dedi. Von Arx, oluşturdukları bu merkezin amacının ne olduğu sorusuna da "Bu vakfın da amacı tam olarak, yeni fikirler vermek ve yaratıcılığı teşvik etmek için hem keman yapımcılarını hem de müzisyenleri burada bir araya getirerek bu ortak alana ve sanatsal alışverişe geri dönüşü sağlamak" yanıtını verdi.
BİR "STRAD" İLE ÇALMAK NASIL BİR HİS? Elinde tuttuğu 300 yıllık "Strad" kemanı ilk kez bir kayıt dolayısıyla Londra merkezli Uluslararası Keman Topluluğunun aracılığıyla bir süreliğine aldığını, daha sonra İsviçreli bir sponsor aracılığıyla 2017'de satın aldıklarını anlatan Von Arx, şunları kaydetti: "Duyguların dışında büyülü bir şey, inanılmaz. O dönem Cremona ekolünden çıkan bu enstrümanlar adeta vücudunuzun bir parçası gibi oluyor ve beraber titreşime geçiyorlar. Küçük yaşlardan itibaren biz kemancılar, yaşa kıyasla her zaman çok değerli bir kemana sahip olmaya alıştık. 5 yaşında başladım, 10 yaşında zaten çok değerli bir kemanım vardı, 14 yaşında da çok ama çok değerli bir kemanım vardı. Dolayısıyla böyle bir alışkanlığımız var, bu mükemmel bir duygu."
STRADİVARİ'NİN USTASINDAN FARKI Stradivari'nin ustası Amati'ye göre keman yapımına getirdiği farklılıklar sorulan Von Arx, şu yanıtı verdi: "Amati'nin enstrümanları daha küçük formda enstrümanlardı. Onlar tam da o dönemin tipik Barok estetiğine uygun parlak virtüözleri için yapılmış enstrümanlardı. Stradivari, ne yaptı? Bundan pek memnun değildi ve tatmin olmamıştı. Daha kıvrımlı bir form istiyordu. Ustasının kemanları üzerine 30 yıllık bir çalışmanın ardından ilk kemanlarını tam da bu evde yaptı ki burada kemanın hatlarını, köprüsünü güçlendirmek, sağlamlaştırmak istiyordu. Daha sonra kendisinin altın çağında, 60'lı yaşlarında gövdeyi daha büyük yapmaya başlayarak, onun boyunu uzatarak, başka bir form verdi. Bu form, virtüözlük ve icra edilebilirlik arasındaki doğru dengeyi bulur ve bu denge, 16, 17, 18. yüzyıla ya da çağdaş bir eseri yorumlayabilecek evrensel bir tınıya sahip olmanızı sağlar."
ANTONIO STRADIVARI KİMDİR? 1644'te dünyaya gelen
Cremonalı "Antonius Stradivarius" olarak da tanınan Antonio Stradivari, ustası Nicola Amati'den öğrendiği keman yapımını kendine has buluş ve tekniklerle geliştirerek fark yaratan ve kemana bugünkü formunu veren kişi olmasıyla biliniyor. Stradivari'nin, kemanın gövdesini uzatıp, yapısını daha kıvrımlı ve "F" deliklerinin daha belirgin hale getirmesinin yanı sıra üzerindeki tel sayısını 4'e çıkararak tınlamaları güçlendirecek ve müzikal uyuma daha güçlü destek verecek bazı kritik dokunuşlar yaptığı dile getiriliyor. "Strad" kemanlarının cilasının inceliğiyle muadillerinden ayrıldığı belirtiliyor. 300 yılı aşkın süredir kullanımda olan Stradivari kemanlarının değerleri milyon avrolarla ifade ediliyor. Stradivari'nin keman dışında, viyola, viyolonsel gibi yaylı enstrümanlar da olmak üzere 93 yıllık hayatında 1000'den fazla enstrüman ürettiği, bunlardan 650 kadarının bugüne kadar ulaştığı belirtiliyor.
