Türk cazının ilk kadın seslerinden biri: Ayten Alpman

'Ben Böyleyim', 'Sensiz Olmaz', 'Memleketim' ve 'Ben Varım' adlı eserlere yaptığı yorumlarla unutulmayan caz sanatçısı Ayten Alpman'ın vefatının üzerinden 11 yıl geçti.

Türk cazının ilk kadın seslerinden biri olan Ayten Alpman vefat edeli 11 yıl oldu.* Devlet Tiyatroları müfettişi Fahrettin Alpman'ın kızı Ayten Alpman, 10 Ekim 1929'da, İstanbul'da dünyaya geldi. Kendisi küçükken, anne-babası ayrılan sanatçı, Nişantaşı Kız Lisesi'nde öğrenciyken tanıştığı İlham Gencer sayesinde müziğe ilgi duydu.

Önce İngilizce şarkılar söyleyen Alpman, üvey babasının işi sebebiyle gittikleri Malatya'da bir ay kaldıktan sonra, İstanbul'da yaşayan anneannesinin yanına taşındı.

Sanatçı, müziğe ilgisi nedeniyle dersleri kötüye gidince, Erenköy Kız Lisesi'ne devam etti. Liseden mezun olduktan sonra İlham Gencer'in solistlik önerisiyle İstanbul Radyosu'nda program yapmaya başladı.

ARİF MARDİN'İN YÖNLENDİRMESİYLE CAZ ŞARKILARI SÖYLEDİ Radyoda ilk kez 'You Are Always In My Heart' adlı parçayı seslendiren Alpman, verdiği bir röportajda, o günleri şöyle anlatmıştı: "İlham'la bağımız hiç kopmamıştı. O sıralarda, 1949'da İstanbul Radyosu açıldı. İlham geldi, 'Radyoda bize 15 dakika verdiler. Her çarşamba iki parça çalacağız. İki parça da sen söyleyeceksin.' dedi. Apar topar radyo programlarına başladık. Derken gençliğin sevgilisi olduk mu? O sıralar İstanbul'da hiç Türk şarkıcı yok. İlk kadın şarkıcı Sevinç Tevs'di. Ona çok özeniyordum. Arkadan Rüçhan Çamay çıktı. Ben üçüncüyüm." Ayten Alpman, sahneye ilk kez Taksim Belediye Gazinosu'nda düzenlenen bir tıp balosunda çıktı. Arif Mardin'in yönlendirmesiyle caz şarkıları söyleyen sanatçı, profesyonel sahne çalışmasına ise 1952'de Yeşilköy Deniz Park Oteli'nde başladı, 3 ay sonra Kervansaray Gece Kulübü'ne geçti. Sanatçının, 1953'te evlendiği ve 7 yıl evli kaldığı İlham Gencer'den Ayşe ve İlhan isimli iki çocuğu oldu. Alpman, eşinin Çatı Gece Kulübü'nü kurmasının ardından orada sahne almaya başladı.

İSVEÇ'TE ÜÇ YIL ŞARKI SÖYLEDİ

İlk plağı "Sayanora / Passion Flower"ı 1959'da yayınlayan Alpman, 1960'ta İlham Gencer'den ayrıldı. Müziğe İsmet Sıral Orkestrası ile devam eden sanatçı, 1963'te gittiği İsveç'te iki yıl Sıral ile bir yıl da başka bir caz orkestrasıyla sahne aldı. Ayten Alpman Türkiye'ye döndüğünde, caz yerine yabancı şarkılara Türkçe sözlü uyarlama modası başlamıştı. Caz şarkıları söylemeyi bir süre daha sürdürse de Türkiye'de aranjman uyarlamalarının öncüsü Fecri Ebcioğlu'nun ısrarıyla bu furyaya uyan sanatçı, uyarlama eserlerin yer aldığı "İnan Bana/Ayrıldık Yalnızım" adlı 45'lik plağı 1967'de müzikseverlerle buluşturdu. Sezen Cumhur Önal ile birkaç 45'lik yapan Alpman'ın Ebcioğlu ile yaptığı "Sensiz Olmam" şarkısı büyük ilgi gördü. Sözlerini Fikret Şeneş'in yazdığı, Alpman'ın 1972'de seslendirdiği "Bir Başkadır Benim Memleketim" plağı ilgi görmedi. Ancak şarkı, 1974'teki Kıbrıs Çıkartması'nda TRT'de çok sık çalınınca, yeniden 45'lik olarak piyasaya sürüldü ve büyük satış rakamlarına ulaştı. Mireille Mathieu'nun Fransızca seslendirdiği eser, Alpman'la özdeşleşti. İKİ FİLMDE ROL ALDI Ünlü sanatçı, 1953'te "Aşk Izdırabtır" ve 1974'te "Tek Başına" adlı filmlerde rol aldı, "İstersen", "Sensiz Olmam", "Tek Başına", "Yanımda Olsan", "Ben Varım", "Ben Böyleyim" ve "Yaz Yağmuru" isimli şarkılara imza attı. İki uzunçalar (longplay) da yapan Alpman, son profesyonel sahne çalışmasını 1990'da İstanbul Yeniköy Bilsak Kulübü'nde gerçekleştirdi. Ayten Alpman, müziği bıraktıktan sonra verdiği bir röportajda şunları kaydetmişti: "65 yaşındayım, son beş yıldır konser hariç hiç şarkı söylemedim. Tüm yaşamım müzikle iç içe geçti. Ama ben halen kim olduğuma karar veremedim. Niye bu dünyaya geldim, ne yapıyorum halen tam olarak bilemiyorum. Müzik nedir diye soruyorsunuz. Bakın bunun cevabını vermek çok zor. Müzik insanın yaşamı, hayatı, kısacası her şeyidir. Müziksiz bir hayat olmaz, mutsuz da mutlu da olsam müzik dinlerim. Yemek içmek ne ise müzik de o işte. Bitmeyecek bir ihtiyaç, yaşamın sürmesi için gereken bir şey. Caz nedir diye soruyorsunuz, caz benim 40 senemi verip de halen anlayamadığım bir müziktir. İnsanların beni aptal sanmasını istemiyorum. Ama cazı sökmek ve içine girebilmek, gerçekten zordur. Dinlerken bir şeyler anlarsın ama çalan ile konuşunca bambaşka şeyler sana söyleyebilir. Cazın öykülerini anlamak zordur."

AKCİÐER YETMEZLİÐİNDEN HAYATINI KAYBETTİ İstanbul Kültür Sanat Vakfı'nın (İKSV) 2007'de düzenlenen İstanbul Caz Festivali'nde "Yaşam Boyu Başarı Ödülü" verdiği sanatçı, akciğer yetmezliği nedeniyle 20 Nisan 2012'de 83 yaşında vefat etti. Ayten Alpman'ın albümlerinden bazıları şunlar: "İnan Bana/Ayrıldık Yalnızım" (1967), "Seni Unutmak Senden Kaçmak İstiyorum/Kim Demiş Aşk Yalandır Diye" (1967), "Bu Sana Son Seslenişim/Sevmedim Hayatı" (1967), "Sensiz Olamam/Aynalar Aynalar" (1970), "Bir Başkadır Benim Memleketim/Yaşamak İçin" (1971), Memleketim/Unutsana" (1973), "Ben Yürürüm Yana Yana/Iraktır Yolların" (1974), "Ben Böyleyim" (1976), "Son Bir Defa/Neden Sanki Bu Dünya Dar Geliyor İnsana" (1977), "Eski 45'likler" (1999), "Bir Başkadır Ayten Alpman" (2007).