Kirli bomba nedir? Kirli bomba ne kadar tehlikeli?

"Kirli bombalar"dan uzun zamandır korkuluyor, çünkü bu tür bombaların asıl amaçları atmosfere radyoaktif duman salarak insanlarda panik, kafa karışıklığı ve endişe uyandırmak. Ayrıca, kirli bombadan kaynaklanan radyasyon, insanların fiziksel sağlığına da zarar veriyor. Rusya, Ukrayna'nın dokuzuncu ayına giren savaşı tırmandırmak için bu tür bir bombayı patlatmaya hazırlandığını iddia etti. Ukrayna ve Batılı ülkeler ise bu durumu yalandı. Peki kirli bomba nedir? Daha önce hiç kirli bomba kullanıldı mı? Kirli bomba ne kadar tehlikeli?

Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, getiğimiz günlerde Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace ve Fransa Savunma Bakanı Sebastian Lecornu ile yaptığı telefon görüşmelerinde Ukrayna'nın "kirli bomba" kullanarak Rusya'ya karşı provokasyon düzenleme planı olduğunu öne sürerek, mevkidaşlarını bu konu hakkındaki endişelerini dile getirmişti. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski, Rusya'nın Ukrayna'nın provokasyon için 'kirli bomba' kullanacağı yönündeki iddiasına sert tepki göstererek, "Rusya eğer arayıp iddiaya göre Ukrayna'nın hazırlıklar yaptığını söylüyorsa bunun anlamı Rusların zaten bunları hazırladığıdır" dedi.İki ülke arasında yaşanan gerilim ise kirli bombanın ne olduğuna dair soruları gündeme getirdi. Teknik olarak radyolojik dağıtma cihazları olarak bilinen kirli bombalar, nispeten ilkel bir şekilde üretiliyor.* Nükleer bir cihazdan çok daha kolay yapılan kirli bombalar, radyoaktif malzemenin yanına yerleştirilen dinamit gibi patlayıcıları kullanıyor ve bunlar daha sonra patlamanın gücüyle dışarı doğru fırlatılıyor. Kili bomba yapımında kullanılan maddeler, tıp ve sanayide kullanılan radyoaktif kaynaklardan veya araştırma tesislerinden elde edilebiliyor. ABD merkezli* kar amacı gütmeyen Nükleer Tehdit Girişimi'nin (Nuclear Threat Initiative) nükleer malzeme güvenlik programı başkan yardımcısı Scott Roecker, "Kirli bir bomba yapmak gerçekten çok kolay. Bu oldukça ilkel bir cihaz" değerlendirmesinde bulundu. Uzmanlar, kirli bir bombanın verdiği* hasarın boyutunun birçok değişkene bağlı olduğunu söyledi. Buradaki en önemli faktörü ise patlamanın büyüklüğünü belirleyen, kullanılan l patlayıcıların miktarı ve türü oluşturuyor. Salınan radyoaktif maddelerin miktarı ve türü, patlama anındaki hava koşulları ( özellikle rüzgar) gibi diğer etkenler de radyoaktif maddelerin kontamine edeceği alanın üzerinde etkili oluyor. Diğer taraftan, çoğu kirli bomba, ölüme ve* ciddi hastalıklara neden olacak kadar radyasyon yaymıyor. Ancak, düşük seviyelerde radyasyona maruz kalmak genellikle herhangi bir belirtiye neden olmadığından İnsanlar radyasyona maruz kalıp kalmadıklarını bilemiyor. Bu ise insanlarda uzun dönemli sağlık sorunlarını beraberinde getiriyor. Kirli bombanın başlıca tehlikesini, atıldığı bölgedeki insanlarda neden olduğu psikolojik sorunlar oluşturuyor. Bu nedenle bu tür cihazlara genellikle "kitlesel yıkım silahları" deniyor.Roecker, kirli bombaların savaş alanında kullanılmadığını ve kentsel alanlarda daha açık bir şekilde konuşlandırıldığını belirterek, "Kirli bombalar daha çok psikolojik bir silah. İnsanları korkutmak için kullanılırlar" dedi. öte yandan, Roecker'ın bildirdiğine göre, kirli bombanın patlamasından kaynaklanan radyoaktif toz ve dumanı patlamanın yakınında solunması oldukça büyük bir tehlike oluşturuyor. Radyasyona maruz kalmadaki kilit faktörleri ise, bunun ne tür radyasyon olduğu, kişinin ne kadar süreyle radyasyona* maruz kaldığı ve radyasyonun deri yoluyla mı, solunarak mı alındığı oluşturuyor. Ayrıca, radyoaktif madde ile kontamine olan evlerin veya işletmelerin yıllarca kapalı kalması gerekebilir ve kamu hizmetleri sekteye uğrayabilir. Şimdiye kadar dünyanın hiçbir yerinde, kirli bomba başarılı bir şekilde kullanılmadı. 1996 yılında Çeçen isyancılar Rusya'nın başkenti*Moskova'daki İzmailovo Parkı'na dinamit ve sezyum-137 içeren bir bomba yerleştirdi. Rus gübenlik ekipleri ise, bombayı etkisiz hale getirdi. Farklı bir olayda ise, 2002 yılında, El Kaide ile bağlantıları olan Jose Padilla adlı bir Amerikan vatandaşı* kirli bomba saldırısı planlama şüphesiyle* tutuklanarak, 21 yıl hapis cezasına çarptırıldı.