Kılavuzu tren olanın…

Önceki Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu,'' Biz bir taraftan uzaya uydu gönderirken diğer taraftan hızlı trenlerimizi yapıyoruz. Dünyanın en gelişmiş ülkeleri bile büyükelçilerini bize göndererek bu projeleri nasıl yaptığımızı bizlere soruyorlar'.' .

Üstelik bunları sorarlarken, daha uzaya astronot falan göndermemişiz.

Dünyanın en gelişmiş ülkeleri bu projeleri nasıl yaptığımızı bana sorsalar cevap veremem. Bilmiyorum çünkü.

Ama “Yüksek Hızlı Trenlerde seyir güvenliğini nasıl sağlıyorsunuz” diye sorarlarsa, onu biliyorum: “Mayın Eşeğiyle!” derim.

***

Birkaç hafta önce Yüksek Hızlı Trenin Ankara Sivas hattında, benim de nasibimi aldığım gecikmelerin sebebini merak edince öğrendim… Yozgat civarında yağan yağmur nedeniyle hatlarda hasar meydana .

Aynı bölgede yaklaşık bir yıl önce yine yağmur yağmış, hatlarda yine hasar meydana gelmiş. Ve hasar nedeniyle “kılavuz tren” raydan .

Yağmur; yağmaktan vazgeçmeyeceğine göre, önümüzdeki sene yine aynı bölgede aynı hasarın tekrarlanacağını, seferlerin yine aksayacağını ön görebiliriz.

Yok eğer yağmur yağdığı halde, aynı bölgede aynı hasar yeniden oluşmuyorsa, önlem alınmış demektir. Bu da, yapım aşamasında alınması gereken önlemin alınmadığını gösterir ki… Daha fena.

***

Kılavuz tren diye bir uygulama olduğunu Yozgat haberiyle fark ettim. Daha önce, gözümden kaçmış.

“Kılavuz tren”, yolcu treni sefere çıkmadan önce, önden gidip hatları kontrol edermiş. Onun başına bir şey gelmez ise, Yüksek Hızlı Tren de yola çıkarmış.

Benim kılavuz trene “mayın eşeği” demem, bu sebeptendir.

***

“Mayın eşeği” pratik bir çözümdür. Mayınların yerini tespit için elektronik cihazlara, mayın detektörlerine, uydudan yer tespiti gibi yüksek teknolojiye; mayınların nerede olabileceğini araştıran, onları etkisiz hale getiren uzman personele gerek yoktur.

Savaş zamanında askerler, barış zamanında kaçakçılar mayınlı bölgeyi aşmak için kullanır. Mayın tarlasına eşeği sürerler; eşek, bir mayına basıp havaya uçarsa, yeni bir eşek gönderirler. Bir sorun yoksa, zaten sorun yoktur, izinden giderler.

Mayın tarlasını eşek marifetiyle aşmak için liyakat, diploma, tecrübe, uzmanlık falan gerekmez. Siz yeter ki o kadroyu kapın. Gerisini eşek halleder.

“Mayın eşeği” tabirinin, mayın veya eşek ile ilgili olması gerekmez. Mesela Western çizgi romanlarında veya filmlerinde izleriz: Askerler dar bir boğazdan geçmeden önce, Kızılderililerin pusu kurup kurmadıklarını anlamak için önden birkaç asker gönderirler. Pusu varsa önden gidenler oklara maruz kalır ölür, böylece orada pusu kurulduğu anlaşılır. Veya yol temizdir, diğerleri de geçer.

İşte o öncü askerler de fonksiyonel olarak mayın eşekleridir.

***

Haberlere yansıyan iki kılavuz tren kazası:

“Bilecik'te kılavuz trenin tünel içinde raydan çıkması sonucu 2 makinist hayatını kaybetti. Ankara'dan hareket ederek Yüksek Hızlı Tren hattını kontrol amacıyla ilerleyen tekli lokomotif, Bilecik merkeze bağlı Ahmetpınar köyü sınırları içindeki tünelde raydan çıkarak duvara .”

“Ankara-Sivas YHT hattının Yozgat yakınlarındaki kısmında yoğun yağışın ardından meydana gelen heyelan nedeniyle raylar çöktü. Yol kontrolü yapan kılavuz lokomotif raydan .”

Önden giden kılavuz trenler kazaya karışarak sorunu tespit etmemiş olsa, arkadan gelen yolcu dolu trenler aynı kazaları yapacak Çorlu benzeri facialara neden olacaktır.

Zaten haber basında “Ankara Sivas YHT’de faciayı kılavuz tren önledi” yer aldı.

***

İnşaat Mühendisleri Odası, Çorlu’da 25 yolcunun yaşamını yitirdiği tren kazazıyla ilgili raporunda. “Suçlu yağmur değildir! Yapanlar, yaptıranlar ve yapılmış olan yapıları denetlemeyenlerdir” .

Yolcu treni yerine kılavuz tren kazaya uğradığında; facia önlenmiş olmakla birlikte yapanlar, yaptıranlar ve yapılmış olan yapıları denetlemeyenler gözden gizlenebilmektedir.

Her ne kadar Bilecik’te tünel içindeki kazada iki makinist hayatını yitirmiş olsa da… bu yapanların, yaptıranların, denetlemeyenlerin göze aldığı bir risk olmalıdır.

***

TCDD’ye göre kılavuz tren: "İlave bir emniyet ve güvenlik tedbiri olarak, ilk ticari seferin başlamasından önce hat üzerinde yolcusuz olarak işletilen tren." tanımlanmaktadır.

Ne Bilecik’te tünel içindeki kaza (19.9.2019) ne de Yozgat’ta raydan çıkan kılavuz tren (19.6.2023) “ilk ticari sefer öncesi hat üzerinde yolcusuz olarak işletilen tren” değildir. Her iki hatta zaten seferler sürmektedir. Belli ki bu kılavuz tren uygulaması, tekli lokomotifle rutin hale getirilmiştir.

Google üzerinde yapılan aramada Çorlu faciasından (8.7.1018) önce, “Kılavuz Tren”e ifadesine pek rastlanmıyor. Zaten önden kılavuz tren gidiyor olsa ne Çorlu ne de Pamukova faciaları yaşanırdı. Ben bu dahiyane çözümün, Çorlu kazasından sonra geliştirildiği kanaatindeyim.

***

3'ü makinist 9 kişinin hayatını kaybettiği, 107 kişinin yaralandığı Ankara Konya Hızlı tren kazasından sonra hattın sinyalizasyon sistemi olmadan açıldığını söylenmişti.

Bu iddiaya cevap veren Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Mehmet Cahit Turhan gazetecilere yaptığı açıklamada, "Sinyalizasyon sistemi demiryolu işletmeciliği için olmazsa olmaz bir sistem değil" .

Bakan haklıydı. Önden Kılavuz tren gönderiyorsanız, başka bir önlem almaya gerek kalmıyordu.

Lakin Ankara’da kazada çarpışan trenlerden biri kılavuz trendi.

Sinyalizasyon sistemi olsaydı mesela, karşıdan kılavuz tren geldiği bilinirdi.

***

Kılavuzu tren olanın… diğer teknik önlemleri de olmalı.