Hayvanlar 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremleri önceden hissetti mi? Bilim insanları y

Türkiye, Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından yaralarını sarmaya çalışıyor. 9 saat arayla meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlerin ardından arama-kurtarma çalışmaları devam ederken can kaybı sayısı 40 bini aştı. Bununla birlikte, sosyal medya kullanıcıları yıkıcı depremlerden önce bölgedeki hayvanların depremleri hissedebildiğini öne sürdü. Peki, köpek, kuş ve inek gibi hayvanlar depremi önceden hissedebiliyor mu? Hayvanlar ile bir erken uyarı sistemi oluşturulabilir mi? İşte bilim insanlarının yanıtı...

Sosyal medya kullanıcıları, Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlerden* hemen önce hayvanların garip davrandığını iddia etti. Buna göre kuşlar havada kalabalık halde uçarken köpekler ulumaya başladı. Hayvanların güçlü depremleri insanlardan önce algılayabildiği fikri eski çağlardan beri var olan bir teori ve bunu destekleyen bilimsel araştırmalar da bulunuyor. Bilim insanları, tıpkı sismolojik makinelerin insan vücudunun algılayamadığı sarsıntıları algılayabilmesi gibi, hayvanların da daha güçlü deprem dalgaları gelmeden saniyeler önce yeryüzünden geçen küçük ön şokları algılayabilecek donanıma sahip olduklarını söylüyor. Hatta bazı araştırmacılar, hayvanların bu sarsıntıları öncü sarsıntılardan önce hissedebileceklerini söylüyor. ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu'na (USGS) göre, bir depremden önceki saniyelerdeki anormal hayvan davranışları, iki tür sismik dalga arasındaki farkla açıklanıyor. Birincil dalgalar ya da P dalgaları bir depremden ilk yayılan ve merkez üssünden saniyede birkaç km hızla ilerleyen dalgalara deniliyor.. USGS, bunların hayvanlar için daha fark edilebilir olduğunu söylüyor. P dalgalarını, zemini yuvarlanma hareketiyle sarsan daha güçlü ikincil veya S dalgaları takip ediyor. Konuya ilişkin USGS kılavuzunda "Çok az insan deprem kaynağından en hızlı ilerleyen ve daha büyük S dalgasından önce gelen daha küçük P dalgasını fark eder. Ancak daha keskin duyulara sahip birçok hayvan, S dalgası gelmeden saniyeler önce P dalgasını hissedebilir." deniliyor. Bununla birlikte, sismoloji makineleri tarafından tespit ve analiz edilen ilk sarsıntılar, erken uyarı sistemleri tarafından depremleri tahmin etmek için de kullanılıyor. Bu tür cihazlar, genellikle depreme* bir dakikadan daha az kala bir süre içinde uyarı veriyor. Peki hayvanlar depremleri daha erken ve modern makinelerden daha iyi algılayabilir mi? İnsanlar binlerce yıldır hayvanların depremleri dakikalar ya da saatler öncesinden algıladıklarını anekdot olarak gözlemlemiş olsalar da, bilimİn yanıtı bu konuda daha karmaşık. Almanya'da yer ala Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsü'nde bu konuda bir araştırmaya öncülük eden Martin Wikelski, hayvanların depremleri ön şoklarından önce bile hissedebileceğini belirterek, "Hayvanların depremlerin öncülerini gerçekten hissettiklerine dair çok iyi bir göstergemiz var ve bu sismik aktivite değil." dedi. Wikelsi'nin 2020'de yayınlanan bir* çalışmasında ise o ve meslektaşları, hayvanların deprem olup olmayacağını önceden tespit edebilmelerini anlayabilmek için bir çiftlikteki ineklere, köpeklere ve koyunlara elektronik etiketler taktı. Aylar boyunca izlenen hayvanların, yakınlarda tespit edilen sekiz büyük depremin yedisinden önce, 45 dakikadan fazla bir süre boyunca alışılmadık derecede hareketli oldukları görüldü. Wikelski'nin "temelde hayvanlar için küçük cep telefonları" olarak tanımladığı cihazlarla yürütülen araştırma, hayvanların depremleri potansiyel olarak insanlardan 12 saatten daha önce, herhangi bir depremden çok önce, tespit edebileceklerini öne sürdü. Diğer taraftan Wikelski, hayvanların alışılmadık tepkiler vermesinin nedenlerinin henüz net olmadığını söyledi. Wikelski, "Bize bir şeyler söyleyebileceklerine dair işaretler var. Bunu nasıl yaptıklarını henüz bilmiyoruzç İnekler başlangıçta donup kaldılar, hiç hareket etmediler. Sonra* köpekler havlamaya başladı." diye konuştu. Wikelski'nin çalışmasında, hayvanların depremleri merkez üssünden 20 km uzaklığa kadar önceden tespit edebilmiş olabileceklerini söyledi. Wikelski, ayrıca çiftlik hayvanlarının yeraltı basıncı nedeniyle havaya salınan demir seviyelerine tepki verip vermediği konusunda daha fazla araştırma yapmayı planladığını aktararak, "Bu hayvanların kavrıyor gibi göründüğü başka faktörler de var. Ama bu hala bir kara kutu". dedi. Diğer taraftan 2016 yılında, ABD'nin Oklahoma eyaletini vuran depremden 15 dakika önce, kuşlar o kadar büyük sayılarda uçuşa geçti ki, radar teknolojisiyle binlercesi havada gözlemlenebilmiştir. Romalı yazar Aelian ise M.Ö. 373 bir deprem Antik Yunan şehri Helike'yi yerle bir etmeden önce yılanların, farelerin ve böceklerin kenti terk ettiğini yazdı.