Özel Çerkezköy İrmet Hospital Hastanesi Dahiliye bölümünde hasta kabulüne başlayan Uzm. Dr. Mehmet Enis TEZCAN, “Güneş Çarpmaları” hakkında bilgilendirmede bulundu.
Güneş çarpması özellikle öğle vakti, güneş ışınlarının dik geldiği zamanlarda oluşmaktadır. Aşırı sıcak havalarda, beden ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulması ile gelişen güneş çarpması, daha çok çocuklarda görülse de hemen hemen tüm yaş grupları için tehlikelidir.
Güneş çarpması, yüksek sıcaklığa maruziyet nedeniyle meydana gelen vücuttaki aşırı ısınma halini ifade eder. Sıcak maruziyetinin en ciddi seyrinde vücut sıcaklığı 40 derece ve üzerine çıkar. Bu durum özellikle yaz aylarında daha sık meydana gelir.
GÜNEŞ ÇARPMASI ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Sıcaktan bitkin düşmekten başlayarak yaşamı tehdit eden güneş çarpması vakaları kadar olan sıcakla ilişkili rahatsızlıklarda uygun tıbbi müdahale yapılmadığı takdirde iç organlarda hasar meydana gelebilir.
Beyin
Kalp
Böbrek
Kas dokuları
tedavi edilmemiş güneş çarpması olgularında hasar görebilecek organlar arasında yer alır. Tedavi gecikmeye devam ettiği sürece daha ciddi komplikasyonlar ve ölüm gibi yıkıcı sonuçların gelişme riskinde de bir artış söz konusu olabilir.
GÜNEŞ ÇARPMASININ BELİRTİLERİ
TEZCAN “Güneş ve sıcağa fazla maruz kalması sonucunda vücutta su ve tuz kaybı meydana gelmektedir. Bu durumun sonucunda da kişi de halsizlik, güçsüzlük ve kas krampı gibi sıcak kaynaklı olarak bitkinlik hali olur. Bu durumun ilerlemesi sonucunda ise vücut ısı dengesini koruma kabiliyetini kaybetmesi sonucunda vücut sıcaklığı tehlikeli düzeylere yükselerek güneş çarpması adı verilen durum ortaya çıkar. Derece ile ölçüm yapıldığında 40’ın üzerinde görünen vücut sıcaklığının tespit edilmesi durumda güneş çarpmasının ana belirtisini oluşturur.” dedi.
Kafa karışıklığı, huzursuzluk, konuşma bozukluğu, deliryum, nöbet ve koma şeklindeki nörolojik belirtiler de güneş çarpması sonucu oluşabilecek belirtiler arasındadır.
Güneş çarpması sonrası oluşabilecek diğer belirtir ise şu şekilde özetlenebilir:
Terleme değişiklikleri
Bulantı ve kusma
Ciltte kırmızı renk değişikliği
Soluk alıp vermenin hızlanması
Çarpıntı
Zonklayıcı baş ağrısı
Konuşmasına devam eden TEZCAN “Güneş çarpmasının seyri ve oluşabilecek belirtiler, vücut ısının ne kadar süredir yüksek devam ettiğine göre değişebilir. Vücut ısısının uzun bir süre boyunca yüksek kalması ve bu duruma müdahale edilmemiş olması halinde çeşitli organlarda kalıcı güneş çarpması yan etkileri meydana gelerek farklı belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.” şeklinde ifadelerine yer verdi.
GÜNEŞ ÇARPMASI NEDEN ORTAYA ÇIKAR?
Güneş çarpması neden olur sorusunun yanıtları, temel olarak iki kategoriye ayrılarak incelenebilir. Efor ilişkili güneş çarpması olarak ifade edilen ilk durumda, güneş çarpmasının oluşmasında sıcak ortamlarda yapılan yoğun fiziksel aktivite etkilidir. Bu şekilde oluşan güneş çarpması özellikle sıcak ortamlarda çalışmaya alışkın olmayan bireylerde gözlenir. Spor etkinliklerindeki sıcakla ilişkili vaka gelişimi kalp sorunları nedeniyle meydana gelen durumlara göre yaklaşık 10 kat daha fazla ortaya çıkar. Efor ilişkili olmayan klasik güneş çarpması olgularında ise bu durumun gelişimindeki temel neden sıcak ortam maruziyetidir. Nem düzeyinin de yüksek olduğu havalarda uzun süre zaman geçirilmesi klasik güneş çarpması meydana gelmesinin temel sebebini oluşturur. İleri yaştaki bireylerde ve kronik hastalığı bulunan kişilerde klasik güneş çarpması gelişimine karşı bir yatkınlık söz konusu olabileceği için dikkatli olunması gerekir.
GÜNEŞ ÇARPMASININ TANISI NASIL KONUR?
Güneş çarpmasına tanısal yaklaşımda öncelikle bu durumdan şüphelenilen hastanın yaşamsal fonksiyonları monitörize edilerek sıkı takibe alınır. Yaşamsal fonksiyonları stabilitesi sağlandıktan sonra tam kan sayımı, pıhtılaşma parametreleri, kan gazı, serum kreatin kinaz düzeyi ve idrarda myoglobin varlığının araştırılması başvurulabilecek diğer tetkikler arasında yer alır.
Bunlara ek olarak ise genel olarak güneş çarpması gelişen kişilerde soluk alıp verme hızlanmış ve kalp hızı yükselmiş olarak tespit edilir. Kan tetkiklerinde incelenen sodyum, potasyum ve solunum gazları düzeyi, merkezi sinir sisteminin etkilenip etkilenmediğinin aydınlatılmasında faydalı olabildiğinin alıtını çizen TEZCAN “İdrar renginin koyulaşması güneş çarpmasına bağlı oluşabilecek bir diğer durumdur ve bu olay, böbrek fonksiyonlarının etkilendiğine işaret ediyor olabileceği için önem arz eder. Serum kreatin kinaz düzeyi kas dokusunun güneş çarpması nedeniyle hasar gördüğüne işaret eden bir bulgudur. Diğer organların nasıl etkilendiğinin aydınlatılmasında çeşitli görüntüleme yöntemlerini olan MR, Tomografi ve ultrason başvurulabilir.“ dedi.
GÜNEŞ ÇARPMASI TEDAVİSİ NASIL OLUR?
Güneş çarpmasında tablo kötüye gidiyorsa tuz ve elektrolit seviyelerini belirlemek için kan testleri kullanılır. Bunların yanında ek olarak bireyin vücut sıcaklığının düşürülmesini ve böylelikle başta beyin olmak üzere hayati organların hasar almasının önüne geçilmesi hedeflenir. Kan testi sonucuna göre de hastaya sıvı tedavisi uygulanabilir. Güneş çarpması sonrasında oluşabilecek komplikasyonlar nedeniyle böbrek yetmezliği gibi durumlara karşı hasta birkaç hafta takip edilir. Sıvı ve tuz dengesi ile sıcaklık değişimleri gözlem altında tutulur.
GÜNEŞ ÇARPMALARINDAN NASIL KORUNABİLİRİZ?
Güneş ve yüksek sıcaklığın zararlı etkilerinden vücudumuzu korumak için;
Mecbur kalmadıkça güneşin yoğun olduğu saatlerde dışarıya çıkılmamalı,
Terletmeyen ince, açık renkli ve bol giysiler tercih edilmeli,
Mutlaka güneş gözlüğü, şapka ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyucu aksesuarlar kullanılmalı,
Güneşe çıkmadan yarım saat önce güneş koruyucu kremler sürülmeli
Günde en az 2,5-3 lt sıvı tüketilmeli (ayran soda su vb.)
Sindirimi kolay hafif yiyecekler tercih edilmeli
Fırsat buldukça ılık duş alınmalı
Uzun ve ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır.
Alıntı:
Güneş çarpması özellikle öğle vakti, güneş ışınlarının dik geldiği zamanlarda oluşmaktadır. Aşırı sıcak havalarda, beden ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulması ile gelişen güneş çarpması, daha çok çocuklarda görülse de hemen hemen tüm yaş grupları için tehlikelidir.
Güneş çarpması, yüksek sıcaklığa maruziyet nedeniyle meydana gelen vücuttaki aşırı ısınma halini ifade eder. Sıcak maruziyetinin en ciddi seyrinde vücut sıcaklığı 40 derece ve üzerine çıkar. Bu durum özellikle yaz aylarında daha sık meydana gelir.
GÜNEŞ ÇARPMASI ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Sıcaktan bitkin düşmekten başlayarak yaşamı tehdit eden güneş çarpması vakaları kadar olan sıcakla ilişkili rahatsızlıklarda uygun tıbbi müdahale yapılmadığı takdirde iç organlarda hasar meydana gelebilir.
Beyin
Kalp
Böbrek
Kas dokuları
tedavi edilmemiş güneş çarpması olgularında hasar görebilecek organlar arasında yer alır. Tedavi gecikmeye devam ettiği sürece daha ciddi komplikasyonlar ve ölüm gibi yıkıcı sonuçların gelişme riskinde de bir artış söz konusu olabilir.
GÜNEŞ ÇARPMASININ BELİRTİLERİ
TEZCAN “Güneş ve sıcağa fazla maruz kalması sonucunda vücutta su ve tuz kaybı meydana gelmektedir. Bu durumun sonucunda da kişi de halsizlik, güçsüzlük ve kas krampı gibi sıcak kaynaklı olarak bitkinlik hali olur. Bu durumun ilerlemesi sonucunda ise vücut ısı dengesini koruma kabiliyetini kaybetmesi sonucunda vücut sıcaklığı tehlikeli düzeylere yükselerek güneş çarpması adı verilen durum ortaya çıkar. Derece ile ölçüm yapıldığında 40’ın üzerinde görünen vücut sıcaklığının tespit edilmesi durumda güneş çarpmasının ana belirtisini oluşturur.” dedi.
Kafa karışıklığı, huzursuzluk, konuşma bozukluğu, deliryum, nöbet ve koma şeklindeki nörolojik belirtiler de güneş çarpması sonucu oluşabilecek belirtiler arasındadır.
Güneş çarpması sonrası oluşabilecek diğer belirtir ise şu şekilde özetlenebilir:
Terleme değişiklikleri
Bulantı ve kusma
Ciltte kırmızı renk değişikliği
Soluk alıp vermenin hızlanması
Çarpıntı
Zonklayıcı baş ağrısı
Konuşmasına devam eden TEZCAN “Güneş çarpmasının seyri ve oluşabilecek belirtiler, vücut ısının ne kadar süredir yüksek devam ettiğine göre değişebilir. Vücut ısısının uzun bir süre boyunca yüksek kalması ve bu duruma müdahale edilmemiş olması halinde çeşitli organlarda kalıcı güneş çarpması yan etkileri meydana gelerek farklı belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.” şeklinde ifadelerine yer verdi.
GÜNEŞ ÇARPMASI NEDEN ORTAYA ÇIKAR?
Güneş çarpması neden olur sorusunun yanıtları, temel olarak iki kategoriye ayrılarak incelenebilir. Efor ilişkili güneş çarpması olarak ifade edilen ilk durumda, güneş çarpmasının oluşmasında sıcak ortamlarda yapılan yoğun fiziksel aktivite etkilidir. Bu şekilde oluşan güneş çarpması özellikle sıcak ortamlarda çalışmaya alışkın olmayan bireylerde gözlenir. Spor etkinliklerindeki sıcakla ilişkili vaka gelişimi kalp sorunları nedeniyle meydana gelen durumlara göre yaklaşık 10 kat daha fazla ortaya çıkar. Efor ilişkili olmayan klasik güneş çarpması olgularında ise bu durumun gelişimindeki temel neden sıcak ortam maruziyetidir. Nem düzeyinin de yüksek olduğu havalarda uzun süre zaman geçirilmesi klasik güneş çarpması meydana gelmesinin temel sebebini oluşturur. İleri yaştaki bireylerde ve kronik hastalığı bulunan kişilerde klasik güneş çarpması gelişimine karşı bir yatkınlık söz konusu olabileceği için dikkatli olunması gerekir.
GÜNEŞ ÇARPMASININ TANISI NASIL KONUR?
Güneş çarpmasına tanısal yaklaşımda öncelikle bu durumdan şüphelenilen hastanın yaşamsal fonksiyonları monitörize edilerek sıkı takibe alınır. Yaşamsal fonksiyonları stabilitesi sağlandıktan sonra tam kan sayımı, pıhtılaşma parametreleri, kan gazı, serum kreatin kinaz düzeyi ve idrarda myoglobin varlığının araştırılması başvurulabilecek diğer tetkikler arasında yer alır.
Bunlara ek olarak ise genel olarak güneş çarpması gelişen kişilerde soluk alıp verme hızlanmış ve kalp hızı yükselmiş olarak tespit edilir. Kan tetkiklerinde incelenen sodyum, potasyum ve solunum gazları düzeyi, merkezi sinir sisteminin etkilenip etkilenmediğinin aydınlatılmasında faydalı olabildiğinin alıtını çizen TEZCAN “İdrar renginin koyulaşması güneş çarpmasına bağlı oluşabilecek bir diğer durumdur ve bu olay, böbrek fonksiyonlarının etkilendiğine işaret ediyor olabileceği için önem arz eder. Serum kreatin kinaz düzeyi kas dokusunun güneş çarpması nedeniyle hasar gördüğüne işaret eden bir bulgudur. Diğer organların nasıl etkilendiğinin aydınlatılmasında çeşitli görüntüleme yöntemlerini olan MR, Tomografi ve ultrason başvurulabilir.“ dedi.
GÜNEŞ ÇARPMASI TEDAVİSİ NASIL OLUR?
Güneş çarpmasında tablo kötüye gidiyorsa tuz ve elektrolit seviyelerini belirlemek için kan testleri kullanılır. Bunların yanında ek olarak bireyin vücut sıcaklığının düşürülmesini ve böylelikle başta beyin olmak üzere hayati organların hasar almasının önüne geçilmesi hedeflenir. Kan testi sonucuna göre de hastaya sıvı tedavisi uygulanabilir. Güneş çarpması sonrasında oluşabilecek komplikasyonlar nedeniyle böbrek yetmezliği gibi durumlara karşı hasta birkaç hafta takip edilir. Sıvı ve tuz dengesi ile sıcaklık değişimleri gözlem altında tutulur.
GÜNEŞ ÇARPMALARINDAN NASIL KORUNABİLİRİZ?
Güneş ve yüksek sıcaklığın zararlı etkilerinden vücudumuzu korumak için;
Mecbur kalmadıkça güneşin yoğun olduğu saatlerde dışarıya çıkılmamalı,
Terletmeyen ince, açık renkli ve bol giysiler tercih edilmeli,
Mutlaka güneş gözlüğü, şapka ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyucu aksesuarlar kullanılmalı,
Güneşe çıkmadan yarım saat önce güneş koruyucu kremler sürülmeli
Günde en az 2,5-3 lt sıvı tüketilmeli (ayran soda su vb.)
Sindirimi kolay hafif yiyecekler tercih edilmeli
Fırsat buldukça ılık duş alınmalı
Uzun ve ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır.
Alıntı:
