Wizard
Forum Üyesi
- 13 Eyl 2022
- 8,363
- 0
- 0
Yaşadığı süpernovanın ardından takibe alınan ve 5 yıldan uzun bir süreyle gözlemlenen yıldız, son ışıklarını yayarken görüntülendi.
Yıldızların doğumları ve ölümleri hakkında halen bilinmeyen pek çok şey bulunuyor. Bilim dünyası, bu gizemleri ortaya çıkarmak için büyük bir çaba sarf etmeye devam ederken geçtiğimiz günlerde etkileyici bir görüntü paylaşıldı.
The Astrophysical Journal Letters'ta yayımlanan araştırma, Hubble Uzay Teleskobu tarafından çekilen bir görüntüyü kamuoyuna sundu. Hubble, ölen bir yıldızın galaksisinde yaydığı son ışıkları yakalamayı başardı. Ortaya çıkan görüntü şu şekildeydi:
Yukarıda gördüğümüz görsel, Hubble tarafından 5 yıldan uzun süre boyunca çekilen birkaç görüntünün birleşimiyle oluşturuldu. Son ışıklarını izlediğimiz yıldız, süpern. Yıldızın uzaya yaydığı son ışığı da dalgalar halinde galaksi içinde yayılıyordu.
Görüntünün ortaya çıkışı, 2016 yılında meydana gelen bu süpernovanın ardından bilim insanlarının yıldızı izleme kararı sayesinde gerçekleşti. 'SN 2016adj' olarak tanımlanan süpernova, içinde bulunduğumuz Samanyolu Galaksisi'nin 12 milyon ışık yılı uzağındaki komşusu Centaurus A içinde bulunuyordu.
Süpernovalar hakkında bilinmeyenler
En eski süpernova kaydı yaklaşık 2000 yıl önce yapılmıştır.
185 yılında Çinli gökbilimciler, gökyüzünde çok parlak bir ışık gördü. Gözlemlerini Later Han Kitabı'nda kayıt altına aldılar. Yıldız gibi parıldadığını, hareketsiz olduğunu ve 8 ay içinde yavaş yavaş gözden kaybolduğunu belirtip, ona "misafir yıldız" adını verdiler.
İki bin yıl sonra, 1960'lı yıllarda bilimciler yaklaşık 8000 ışık yılı uzaktaki bir süpernova kalıntısında bu gizemli ziyaretçiye ilişkin ipuçları buldu. SN 185 süpernovası insanlığın kaydettiği bilinen en eski örnektir.
Bizi oluşturan elementlerin çoğu süpernovalardan gelir.
Soluduğumuz oksijenden kemiklerimizdeki kalsiyuma, kanımızdaki demirden bilgisayarımızdaki silikona kadar herşey, bir yıldızın merkezinde sentezlenmiştir.
Bir süpernova patlarken, nükleer tepkime kasırgası yaratır. Bu tepkimeler, çevremizdeki dünyada bulunan pek çok yapıtaşının oluşmasını sağlar. Oksijen ile demir arasındaki elementlerin çok büyük bir bölümü, kendi kütleçekimleri altında merkezlerine çöken büyük kütleli yıldızlardan, yani içe çöken süpernovalardan gelir. Evrenin demir üretim sorumluluğunu, eşlerinden kütle çalan beyaz cücelerin dönüştüğü termonükleer süpernovalarla paylaşmaktadırlar. Bilimciler ayrıca süpernovaların, demirden daha ağır olan elementlerin çoğunun üretiminde de anahtar rol oynayan yerler olduğunu düşünüyor.
Süpernovalar birer nötrino fabrikasıdır.
Nötrinolar evrende bulunan hemen herşeyin içinden etkileşim yapmadan geçip giden hayaletimsi parçacıklardır. 10 saniyelik bir sürede, içe çökmeli bir süpernova 1058'den fazla nötrino salabilir.
Süpernova çekirdeği dışında, bir nötrinoyu durdurmak için 1 ışık yılı kalınlığında kurşun gerekir. Fakat yıldız patlaması sırasında merkez öylesine yoğun duruma gelir ki, nötrinoların bile kaçabilmek için biraz zamana gereksini olur. Kaçmayı başardıklarında, nötrinolar süpernovanın enerjisinin %99'unu da götürürler.
Bilimciler SNEWS adını verdikleri bir erken uyarı sistemi kullanarak nötrino salınımlarını izliyorlar. SNEWS dünyanın çeşitli yerlerindeki nötrino dedektörlerinden oluşan bir ağ. Her dedektör, nötrino salınımı algıladığı anda merkezi bir bilgisayara veri grafiği göndermek üzere programlanmış. Eğer ikiden fazla sayıda deney dedektöründen 10 saniye içinde gözlem alınırsa, bilgisayar gökbilim komitesine otomatik bir alarm göndererek, yıldız patlaması olabileceğini bildiriyor. Bu alarmı almak için uzman olmanız da gerekmiyor; bir yıldızın patlamak üzere olduğunun haberini ilk alanlardan biri olmak için SNEWS listes
Süpernovalar güçlü parçacık hızlandırıcılardır.
Süpernovalar doğal uzay laboratuvarlarıdır. Dünyadaki en güçlü parçacık hızlandırıcı olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'ndaki parçacıklardan en az 1000 kat yüksek enerjilere hızlandırma yapabilirler.
Süpernova patlaması ile onu çevreleyen yıldızlararası gaz arasındaki etkileşim manyetize bir bölge yaratır ve buna şok adı verilir. Parçacıklar şokun içine ilerlediklerinde, manyetik alan çevresinde zıplayarak ivmelenirler; tıpkı yere giderek daha yakın zıplayan bir basketbol topu gibi. Bunlar uzaya salındıklarında, bazıları kozmik ışınlar dediğimiz yüksek enerjili parçacıkları olarak atmosferimize ulaşırlar. Atomlarla çarpışarak ikincil parçacık duşları üretirler.
Süpernovalar radyoaktivite üretir.
Süpernovaların içindeki tepkimeler, element ve nötrinoların yanısıra radyoaktif izotoplar da salar. Bu radyoaktivitenin bazıları uzayda görebileceğimiz, gama ışını gibi ışık sinyalleri yayımlar.
Süpernovanın o denli parlak olmasında, söz konusu radyoaktifliğin de payı vardır. Ayrıca Dünya'nın yakınlarında bir yerde bir süpernovanın patlayıp patlamadığını belirlemek için bize bir yol sağlar. Eğer gezegenimize çok yakın bir süpernova meydana gelirse, bu kararsız çekirdeklerle üzerimize püskürür. Dolayısıyla bilimciler bir yeraltı katmanında böyle birşey saptadıklarında, hemen patlayan bir yıldız tarafından fırlatılmış olma olasılığını araştırırlar.
1998 senesinde fizikçiler okyanus tabanından katmanları incelediler ve nadir rastlanan bir demir izotopu olan 60Fe (Demir-60) bolluğu saptadılar. Bu izotop bir süpernovanın içinde çok miktarda üretilebilir. Demir-60'ın bozunum hızını kullanarak, Dünya'ya ne kadar süre önce iniş yaptığını hesapladılar. İzotop gezegenimize yaklaşık 2.8 milyon yıl önce, büyük olasılıkla yakınlardaki bir süpernovadan gelmiş bulunuyor.
Yakınlardaki bir süpernova kitlesel yokoluşa neden olabilir.
Fazla yakındaki bir süpernova gezegenimiz için hiç de iyi olmazdı. Patlayan bir yıldızın yakınlarında olmanın etkinlerini bütünüyle öngöremesek de, yoğun bir x-ışını ve gama ışını sağanağı yaratacağına kuşku yok. Gelen ışınım, atmosferimizin ozon tabakasını soyabilir. Besin zincirimizdeki canlılar tabandan tavana doğru ölmeye başlayabilir.
İstatistiksel açıdan bakarsak, gökadamızda bir süpernova patlamasının olmasına daha çok zaman var, neyse ki. Samanyolu'nda ortalama yüz yılda bir veya iki süpernova oluyor. En son 1987 yılında yakın bir süpernova gözlemlenmişti, ama o bizim gökadamızda değildi. Yakınımızda bulunan bir uydu gökada olan Büyük Macellan Bulutsusu sınırlarındaydı.
Yıldızların doğumları ve ölümleri hakkında halen bilinmeyen pek çok şey bulunuyor. Bilim dünyası, bu gizemleri ortaya çıkarmak için büyük bir çaba sarf etmeye devam ederken geçtiğimiz günlerde etkileyici bir görüntü paylaşıldı.
The Astrophysical Journal Letters'ta yayımlanan araştırma, Hubble Uzay Teleskobu tarafından çekilen bir görüntüyü kamuoyuna sundu. Hubble, ölen bir yıldızın galaksisinde yaydığı son ışıkları yakalamayı başardı. Ortaya çıkan görüntü şu şekildeydi:
Yukarıda gördüğümüz görsel, Hubble tarafından 5 yıldan uzun süre boyunca çekilen birkaç görüntünün birleşimiyle oluşturuldu. Son ışıklarını izlediğimiz yıldız, süpern. Yıldızın uzaya yaydığı son ışığı da dalgalar halinde galaksi içinde yayılıyordu.
Görüntünün ortaya çıkışı, 2016 yılında meydana gelen bu süpernovanın ardından bilim insanlarının yıldızı izleme kararı sayesinde gerçekleşti. 'SN 2016adj' olarak tanımlanan süpernova, içinde bulunduğumuz Samanyolu Galaksisi'nin 12 milyon ışık yılı uzağındaki komşusu Centaurus A içinde bulunuyordu.
Süpernovalar hakkında bilinmeyenler
En eski süpernova kaydı yaklaşık 2000 yıl önce yapılmıştır.
185 yılında Çinli gökbilimciler, gökyüzünde çok parlak bir ışık gördü. Gözlemlerini Later Han Kitabı'nda kayıt altına aldılar. Yıldız gibi parıldadığını, hareketsiz olduğunu ve 8 ay içinde yavaş yavaş gözden kaybolduğunu belirtip, ona "misafir yıldız" adını verdiler.
İki bin yıl sonra, 1960'lı yıllarda bilimciler yaklaşık 8000 ışık yılı uzaktaki bir süpernova kalıntısında bu gizemli ziyaretçiye ilişkin ipuçları buldu. SN 185 süpernovası insanlığın kaydettiği bilinen en eski örnektir.
Bizi oluşturan elementlerin çoğu süpernovalardan gelir.
Soluduğumuz oksijenden kemiklerimizdeki kalsiyuma, kanımızdaki demirden bilgisayarımızdaki silikona kadar herşey, bir yıldızın merkezinde sentezlenmiştir.
Bir süpernova patlarken, nükleer tepkime kasırgası yaratır. Bu tepkimeler, çevremizdeki dünyada bulunan pek çok yapıtaşının oluşmasını sağlar. Oksijen ile demir arasındaki elementlerin çok büyük bir bölümü, kendi kütleçekimleri altında merkezlerine çöken büyük kütleli yıldızlardan, yani içe çöken süpernovalardan gelir. Evrenin demir üretim sorumluluğunu, eşlerinden kütle çalan beyaz cücelerin dönüştüğü termonükleer süpernovalarla paylaşmaktadırlar. Bilimciler ayrıca süpernovaların, demirden daha ağır olan elementlerin çoğunun üretiminde de anahtar rol oynayan yerler olduğunu düşünüyor.
Süpernovalar birer nötrino fabrikasıdır.
Nötrinolar evrende bulunan hemen herşeyin içinden etkileşim yapmadan geçip giden hayaletimsi parçacıklardır. 10 saniyelik bir sürede, içe çökmeli bir süpernova 1058'den fazla nötrino salabilir.
Süpernova çekirdeği dışında, bir nötrinoyu durdurmak için 1 ışık yılı kalınlığında kurşun gerekir. Fakat yıldız patlaması sırasında merkez öylesine yoğun duruma gelir ki, nötrinoların bile kaçabilmek için biraz zamana gereksini olur. Kaçmayı başardıklarında, nötrinolar süpernovanın enerjisinin %99'unu da götürürler.
Bilimciler SNEWS adını verdikleri bir erken uyarı sistemi kullanarak nötrino salınımlarını izliyorlar. SNEWS dünyanın çeşitli yerlerindeki nötrino dedektörlerinden oluşan bir ağ. Her dedektör, nötrino salınımı algıladığı anda merkezi bir bilgisayara veri grafiği göndermek üzere programlanmış. Eğer ikiden fazla sayıda deney dedektöründen 10 saniye içinde gözlem alınırsa, bilgisayar gökbilim komitesine otomatik bir alarm göndererek, yıldız patlaması olabileceğini bildiriyor. Bu alarmı almak için uzman olmanız da gerekmiyor; bir yıldızın patlamak üzere olduğunun haberini ilk alanlardan biri olmak için SNEWS listes
Misafirler için gizlenen link, görmek için
Giriş yap veya üye ol.
ne kayıt olmanız yeterli.Süpernovalar güçlü parçacık hızlandırıcılardır.
Süpernovalar doğal uzay laboratuvarlarıdır. Dünyadaki en güçlü parçacık hızlandırıcı olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'ndaki parçacıklardan en az 1000 kat yüksek enerjilere hızlandırma yapabilirler.
Süpernova patlaması ile onu çevreleyen yıldızlararası gaz arasındaki etkileşim manyetize bir bölge yaratır ve buna şok adı verilir. Parçacıklar şokun içine ilerlediklerinde, manyetik alan çevresinde zıplayarak ivmelenirler; tıpkı yere giderek daha yakın zıplayan bir basketbol topu gibi. Bunlar uzaya salındıklarında, bazıları kozmik ışınlar dediğimiz yüksek enerjili parçacıkları olarak atmosferimize ulaşırlar. Atomlarla çarpışarak ikincil parçacık duşları üretirler.
Süpernovalar radyoaktivite üretir.
Süpernovaların içindeki tepkimeler, element ve nötrinoların yanısıra radyoaktif izotoplar da salar. Bu radyoaktivitenin bazıları uzayda görebileceğimiz, gama ışını gibi ışık sinyalleri yayımlar.
Süpernovanın o denli parlak olmasında, söz konusu radyoaktifliğin de payı vardır. Ayrıca Dünya'nın yakınlarında bir yerde bir süpernovanın patlayıp patlamadığını belirlemek için bize bir yol sağlar. Eğer gezegenimize çok yakın bir süpernova meydana gelirse, bu kararsız çekirdeklerle üzerimize püskürür. Dolayısıyla bilimciler bir yeraltı katmanında böyle birşey saptadıklarında, hemen patlayan bir yıldız tarafından fırlatılmış olma olasılığını araştırırlar.
1998 senesinde fizikçiler okyanus tabanından katmanları incelediler ve nadir rastlanan bir demir izotopu olan 60Fe (Demir-60) bolluğu saptadılar. Bu izotop bir süpernovanın içinde çok miktarda üretilebilir. Demir-60'ın bozunum hızını kullanarak, Dünya'ya ne kadar süre önce iniş yaptığını hesapladılar. İzotop gezegenimize yaklaşık 2.8 milyon yıl önce, büyük olasılıkla yakınlardaki bir süpernovadan gelmiş bulunuyor.
Yakınlardaki bir süpernova kitlesel yokoluşa neden olabilir.
Fazla yakındaki bir süpernova gezegenimiz için hiç de iyi olmazdı. Patlayan bir yıldızın yakınlarında olmanın etkinlerini bütünüyle öngöremesek de, yoğun bir x-ışını ve gama ışını sağanağı yaratacağına kuşku yok. Gelen ışınım, atmosferimizin ozon tabakasını soyabilir. Besin zincirimizdeki canlılar tabandan tavana doğru ölmeye başlayabilir.
İstatistiksel açıdan bakarsak, gökadamızda bir süpernova patlamasının olmasına daha çok zaman var, neyse ki. Samanyolu'nda ortalama yüz yılda bir veya iki süpernova oluyor. En son 1987 yılında yakın bir süpernova gözlemlenmişti, ama o bizim gökadamızda değildi. Yakınımızda bulunan bir uydu gökada olan Büyük Macellan Bulutsusu sınırlarındaydı.
Misafirler için gizlenen link, görmek için
Giriş yap veya üye ol.