Benzetme Nedir?
Teşbih diğer adıyla benzetme anlatımı güçlendirmek amacıyla; aralarında ortak özellik bulunan iki varlık ya da kavramı ortak özellik bakımından güçlü olanın zayıf olana benzetilmesi ile ortaya çıkarılan sanattır. Teşbih sanatının 4 ögesi vardır.
- benzeyen: bakımından zayıf olan varlık ya da durum.
- kendisine benzetilen: özellik bakımından güçlü olan varlık ya da durum.
- benzetme yönü: benzetilen özellik.
- benzetme edatı: gibi, kadar, sanki, güya, kadar...
Bu ögelerden benzeyen ve kendisine benzetilen teşbih sanatının asıl ögeleridir. Benzetme yönü ve benzetme edatı ise teşbih sanatının yardımcı ögeleridir. Bu sebeple yardımcı ögeler olmadığında da teşbih sanatı uygulanabilir. Ancak benzetme yönü ve benzetme edatı anlatımı daha da güçlendiren bir etkiye sahiptir.
Benzetme Örnekleri Nelerdir?
Gibi edatı ile yapılan benzetmeler:
1- Annem kaloriferleri yakınca içerisi fırın gibi sıcak oldu.
2- Çocuğunuz büyümüş de küçülmüş gibi, çok akıllı maşallah.
3- Kalbim camdan bir fanus gibi, her an kırılabilir.
4- Hastalık onu, bir yıl gibi kısa bir sürede mum gibi eritip bitirmiş.
5- Masaya oturur oturmaz kıtlıktan çıkmış gibi yemeye başladı.
Adeta edatı ile yapılan benzetmeler
1- Hasan büyüdükçe babasının kopyası oldu adeta.
2- Karşımda alelade bir insan değil, bir dünya güzeli var adeta.
Sanki edatı ile yapılan benzetmeler
1- O bir gül, ben de ona aşık olan çaresiz, zavallı bir bülbülüm sanki.
2- Sanki büyülenmiş gibi gözlerini içeri giren yabancıdan bir an olsun ayırmadı.
3- Öyle içli gazeller yazıyor ki, modern zamanların Mecnunu sanki.
Not: Bazı benzetme cümlelerinde eğretileme sanatı da yapılır. Bu cümlelerde ne benzetme edatı ne de benziyor / andırıyor fiilleri kullanılır.
Örnek Cümleler
1- Babam, benim gözümde süper kahramandan farksız.
(Bu cümlede, babanın süper kahraman ''gibi'' olduğu belirtiliyor)
2- O şairde, Şirin için dağları delen Ferhat'ın aşkı var.
(Bu cümlede şairin aşkı, Ferhat'ın Şirin'e duyduğu aşka benzetilmiş)
Benzetme Sanatı ile İlgili Örnek Cümleler
Pekiştirilmiş teşbih sanatı:
Bu teşbih sanatında gibi, adeta ve sanki edatlarından hiçbiri kullanılmaz.
Örnek Cümleler:
1- Babası Hasan'a bağırınca öyle şaşırdı ki, sudan çıkmış balığa döndü.
Benzeyen: Hasan
Benzetilen: Balık
Benzetme yönü: Şaşkınlık
Benzetme edatı: Kullanılmamış.
2- Sevgilisi Ali'yi terk edince öyle acı çekti ki Mecnundan bir farkı kalmadı.
Benzeyen: Ali
Benzetilen: Mecnun
Benzetme yönü: Acı
Benzetme Edatı: Kullanılmamış
Detaylı teşbih sanatı
Tüm benzetme ögelerinin kullanıldığı teşbih sanatıdır:
Suyun sesi, insana en sevdiği şarkılar gibi huzur veriyor.
Benzeyen: Suyun sesi
Benzetilen: Ninni
Benzetme yönü: Huzur
Benzetme Edatı Gibi
Yalın / Sade Teşbih
Teşbiğ-i Beliğ adıyla da bilinen bu benzetme sanatında sadece benzeyen ve benzetilen ögeleri yer alır.
Örnek:
''Şahin Bakışlı Yiğit''
Benzetme ile İlgili Cümleler
- Hasan amcanın altın gibi bir kalbi vardı. (Benzeyen: kalp -Benzetilen: altın)
- Sokaktaki kavga, karıncaların şekere üşüşmesini hatırlattı bana. (Benzeyen: sokaktaki kavga -Benzetilen: karıncaların şekere üşüşmesi)
- Takım elbiseyi giyince iş adamları gibi olmuşsun. (Benzeyen: Sen -Benzetilen: iş adamları)
- Bulaşıklar dağ gibi yığıldı. (Benzeyen: bulaşıklar -Benzetilen: dağ)
- Pazardan aldığım biberler zehir gibi acıymış. (Benzeyen: biber -Benzetilen: zehir)
- Formatı da attıktan sonra bilgisayar saat gibi tıkır tıkır işleyecek. (Benzeyen: bilgisayar -Benzetilen: saat)
- Çıkarım kürsüye, aslanlar gibi konuşmamı yaparım. (Benzeyen: Ben -Benzetilen: aslanlar)
- Babam keçi gibi inatçı bir adamdır. (Benzeyen: babam -Benzetilen: keçi)
- Sabah yağan kar, beyaz bir çarşaf gibi tüm ovayı kapladı. (Benzeyen: kar -Benzetilen: beyaz bir çarşaf)
- Leyla ile Mecnun gibi onlar da asla kavuşamayacaklar. (Benzeyen: onların kavuşamaması -Benzetilen: Leyla ile Mecnun'un kavuşamaması)
- Bulutlar pamuk balyaları gibi gökyüzüne yayılmışlardı. (Benzeyen: bulutlar -Benzetilen: pamuk balyaları)
- Ahmet'in papağan gibi her lafımı tekrar etmesi sinirime dokunuyor. (Benzeyen: Ahmet -Benzetilen: papağan)
- Suya yazı yazmak gibiydi sana öğüt vermek. (Benzeyen: öğüt vermek -Benzetilen: suya yazı yazmak)
- Odadan çıktığında suratı mahkeme duvarı gibiydi. (Benzeyen: surat -Benzetilen: mahkeme duvarı)
- Maçta sucuk gibi terlemişim. (Benzeyen: terlemek -Benzetilen: sucuk)
- Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik. (Benzeyen: ordu -Benzetilen: dev)
- Fazla oyun oynayınca telefon ateş gibi olmuş. (Benzeyen: telefon -Benzetilen: ateş)
- Şimdi bu yemeğin üstüne tavşan kanı bir çay iyi gider. (Benzeyen: çay -Benzetilen: tavşan kanı)
- Bana kalbin gibi bu bembeyaz sayfayı ayırdığın için teşekkür ederim. (Benzeyen: bembeyaz sayfa -Benzetilen: kalp)
- Kalem gibi kaşlarıyla öyle güzel görünüyordu ki... (Benzeyen: kaş -Benzetilen: kalem)
Devami...