sagopakajmer
Forum Üyesi
DENETİMDE ÖRNEKLEME
ÖRNEKLEME İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
ÖRNEKLEME: Evrenden bir örneklem seçilmesi ve sadece bu örneklemin incelemeye alınması ile varılacak sonucun evrene mal edilmesidir.
DENETİMDE ÖRNEKLEME: Denetim yordamlarının hesap kalanları ve işlem sınıflarının bir kısmına uygulanması ile elde edilecek kanıtların değerlendirilmesiyle hesap kalanı veya işlem sınıfının tamamı hakkında görüş elde edilmesidir.
EVREN: Denetçinin bilgi edinmek istediği ve aynı türden birimlerin oluşturduğu alan veya ana kütledir.
ÖRNEKLEM ÇERÇEVESİ: Evreni oluşturan elemanların listesi
Denetçi örneklem birimlerini evren birimlerinin listesi olan örnekleme çerçevesinden çeker
ÖRNEKLEM: Belli bir evrenden belli kurallara göre seçilen ve çekildiği evreni temsil eden birimler topluluğudur istatistiksel rassal seçimde örnekleme alınacak birimlerin seçilme şanslarının eşit olması gerekir
Başarılı Bir Örneklemenin Temel ilkeleri
Örneklem seçilecek evren hakkında bazı bilgiler baştan elde edilmeli
Seçme işlemi ilgilenilen özellik veya değişkenden bağımsız olmalı
Örneklem bir önyargıya yer verilmeden seçilmeli
Örnekleme alınan birimlerin her biri diğerinden bağımsız olmalı
Verilerin seçildiği alanlarla diğer alanlar arasında temel ayrımlar bulunmalı
Örnekleme alınacak verilerin hepsine aynı koşullar ayrıcalıksız olarak uygulanmalı
TEMSİLİ ÖRNEKLEM: Evreni temsil eden bir örneklem oluşturmaktır. Örneklemin evreni temsil etmesini sağlayan iki faktör vardır; Örneklemin rassal olarak seçilmesi, Örneklemin yeterli büyüklükte olması
ÖRNEKLEME RİSKİ: Denetçinin örneklemi temel alan sonuçlanyla evrenin tamamına aynı yolla uyguladığı testlerden elde edeceği sonuçlar arasında fark olması olasılığıdır.
Örneklemi inceleyerek elde ettiği sonuçlarla gerçek durum arasında fark olma olasılığı
Örneklem büyüklüğünün bir fonksiyonudur geniş bir örneklemin örnekleme riski göreli olarak düşüktür
Tamamen şansa bağlıdır.
ÖRNEKLEME HATASI: Evrenin tamamının incelenmesiyle elde edilen sonuçlarla örneklemden elde edilen sonuçlar arasın*daki farktır (Örnekleme Hatası = Gerçek Hata Oranı
Örnekleme Hata Oranı)
İÇ KONTROL UYGUNLUK TESTLERİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNDE ÖRNEKLEME RİSKLERİ
ALFA RİSKİ (TİPİ I ): İç kontrol yeterince güvenilir olduğu halde denetçinin, örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterli güveni sağlamadığı sonucuna varmasıdır.
BETA RİSKİ (TİPİ Il ): Denetçinin örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrol yeterince güvenilir olmadığı halde güvenilir olduğu kanısına varmasıdır.
TÖZEL TESTLERİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNDE ÖRENEKLEME RİSKİ
YANLIŞ RET RİSKİ ( TİP I): Hesap kalanları önemli yanlışlıklar içermediği halde örneklem sonuçlarının hesap kalanlarının önemli yanlışlıklar içerdiği sonucunu desteklemesi riskidir
YANLIŞ KABUL RİSKİ ( TİP Il): Örneklem sonuçları, hesap kalanlarında bir maddi hata olmadığını desteklemekle birlikte maddi bir hata olması riskidir
ÖRNEKLEME DIŞI RİSK: Evrenin tamamı incelendiğinde olabilen insan hatasından doğan risktir. Matematiksel olarak ölçü*lemez. Denetçinin denetim kalitesini artırması ile azaltılabilir.
Denetçinin yanlış planlama yapması,
Örnekleme yöntemi yeterince iyi uygulamaması
Örnekleme sonuçlarını iyi yorumlayamaması
Yanlış yordamlar uygulaması
Zaman baskısı gibi nedenlerle ortaya çıkan risktir.
ÖRNEKLEME TÜRLERİ
İSTATİSTİKSEL OLMAYAN ÖRENEKLEME:
Olasılığa dayanmayan ve örneklem birimlerinin seçiminde veya örneklem bü*yüklüğünün belirlenmesinde denetçinin öznel davranmasıyla gerçekleştirilen örnekleme türüdür. Denetçi örnekleme riskini sadece mesleki yargısını kullanarak belirler
İSTATİSTİKSEL ÖRENEKLEME:
Olasılık kuramına dayanan, örneklem birimlerinin evrenden rassal ( tesadüfi ) olarak seçil*diği, evrenin tüm karakteristiklerini yansıtan, sonuçların sayısal ve matamatiksel olarak değerlendirilebildiği örneklemedir.
istatistiksel Örneklemenin Üstünlükleri (Avantajları)
Örneklem sonuçları güvenilir ve kanıtlanabilirdir
Elde edilen sonuçların risk derecesini matematiksel olarak ölçer
Örneklem büyüklüğünün nesnel olarak belirlenmesini sağlar
Etkin bir örneklem tasarımına yardımcı olur
Hata tahminini verir
Örneklemeler farklı denetçiler tarafından tamamlanmış olsa da birleştirilebilir ve değerlendirilebilir Test sonuçlarının nesnel olarak değerlendirilmesini sağlar
Maliyeti azaltır
MUHASEBE DENETİMİNDE İSTATİSTİKSEL ÖRNEKLEME TÜRLERİ
Nitelik Örneklemesi (İç kontrol uygunluk testleri için uygundur)
Parasal Birim Örneklemesi (Tözel testler için uygundur)
Nicelik Örneklemesi (Tözel testler için uygundur)
NİTELİK ÖRNEKLEMESİ: Bir muhasebe evrenindeki hataların ortaya çıkış oranını tahmin etmek için kullanır Önemli olan hata ya da hilenin parasal olarak ne kadar olduğu değil var olup olmadığıdır
Denetçi bulduğu hataların oranı ile ilgilenir
Belli kontrollerden sapma oranını belirlemek için kullanılır
Nitelik örneklemesinde evren büyüklüğünün, örneklem büyüklüğüne etkisi ya çok küçüktür ya da yoktur Denetçi örnekleme riskini kabul edilebilir düzeye indirmek için yeterli bir örneklem büyüklüğü belirlemelidir.
Nitelik Örneklemesinde Denetçinin Öncelikle Belirlemesi Gereken Noktalar
Kontrol test amaçlarını belirlemek
Kontrol politika ve yordamlarında sapmayı tanımlamak
Evreni tanımlamak
Örneklem birimini tanımlamak
Örneklem büyüklüğünü belirlemek
Nitelik Örneklemesinde Örneklem Büyüklüğünün -Belirlenmesinde Göz Önünde Tutulacak Faktörler
Kabul Edilebilir Risk: Beta riski genellikle °/05-`)/.10 olarak belirlenir.
Kabul edilebilir riskin büyüklüğü ile örneklem büyüklüğü arasında ters orantılı ilişki vardır
Kabul Edilebilir Sapma Oranı: Denetçinin kontrol prosedürlerine ilişkin duyduğu güvenden sapmanın maksimum oranıdır.
Kabul edilebilir sapma oranı ile örneklem büyüklüğü arasında ters yönlü bir ilişki vardır
Evrenin Beklenen Sapma Oranı: Denetçinin evrenin geçmiş yıllardaki ya da kılavuz (pilot) örneklem sonuçlarına baka‑
rak saptadığı beklentisidir.
Evrenin beklenen sapması ile örneklem büyüklüğü arasında doğrusal ilişki vardır
BULUŞ ÖRNEKLEMESİ: Nitelik Örneklemesinin Bir Türüdür. Denetçinin bir sapmayı sıfıra yakın bir olasılıkla beklediği du*rumlarda kullandığı örnekleme türüdür. Sahte çek düzenlenmesi gibi sık rastlanmayan, özel durumları belirlemek için kullanılır.
PARASAL BİRİM ÖRENEKLEMESİ: Nitelik örneklemesi teknikleriyle bir hesap sınıfına veya hesap kalanına ilişkin parasal tutar hatalarının tahminlerinde kullanılır.
Denetçinin bir evren içindeki hatanın toplam parasal tutarı hakkında sonuçlara varmasına olanak verir
Parasal birim örneklemesinde, yüksel tutarlı kayıtların örnekleme girme şansları düşük tutarlı kayıtlara göre daha fazladır
En yoğun kullanılan teknik
PBÖ'de Denetçinin Örneklem Büyüklüğünü Belirlemek İçin Yapacağı Ön Belirlemeler
Ddefter Değeri (Evrenin toplam parasal değeri)
Yanlış Kabul Riski İçin Güvenilirlik Derecesi Kabul Edilebilir Yanlışlık (Önemlilik eeşiği)
Beklenen Yanlışlık (Denetçinin evrene ilişkin, tahmin ettiği parasal hata tutarıdır)
Genişleme Faktörü ( Büyüme katsayısı, tahmini hatalara ekstra örnekleme hatalarının eklenmesini Sağlar)
ÖB = Defter değeri x Yanlış kabul riski için güvenilirlik derecesi /Kabul edilen yanlışlık — (Beklenen yanlışlık x Genişleme faktörü)
NİCELİK (DEĞİŞKENLER) ÖRNEKLEMESİ: Denetçinin niceliksel tahminlere ulaşmak istediği durumlarda kullandığı örnek*leme türü
Bir hesaba ya da hesap kesimine ilişkin parasal hata tahmini yapmak için kullanılan örnekleme türü
Denetçi bir hesap kalanında önemli yanlışlık olup olmadığını incelerken yararlanır
Hesap kalanlarındaki hataların parasal tutarının tahmini için kullanılır.
ÖRNEKLEM SEÇİM
RASSAL SEÇİM: Tüm evren birimlerine eşit seçilme şansı verilir.
Rassal sayılar tablosu: Örneklem birimlerinin rassal olarak seçilmesinde kullanılır. Tablo rassal olarak oluşturulan sıfır ile
dokuz arasındaki sayılardan üretilen dizileri içerir. Dizilim tamamen keyfi ve anlamsızdır. Rassal olarak seçilen birimin örnekleme girmesini engelleyecek hiçbir neden yoktur.
Bilgisayarla rassal saplantı oluşturulması: Bilgisayarla rassal sayılar bir yazılım yardımıyla yapılır. Bu yöntemde rassal sayılar tablosuna gerek yoktur. Böylece hızlı biçimde insan hatalarına olanak vermeden seçim yapılmış olur.
SİSTEMATİK SEÇİM: Denetçinin öncelikle bir örnekleme aralığı hesapladığı ve bunun büyüklüğüne göre örneklem birimlerini seçtiği yöntemdir.
Sistematik seçim kolaydır ancak örneklemede ilk birim rassal olarak seçilirken diğerlerinin otomatik seçilmesi yanlı bir örneklem yaratmaktadır. Bu etkiyi azaltmak için birden fazla başlama noktası oluşturulur.
KATMANLI SEÇİM; Bir örneklem seçimi tekniği değildir, ancak örneklem tasarımının etkinliğini artırmada kullanılır.
Evren katmanlarına ayrılarak büyük tutarların temsil edilmesine olanak verilir. Böylece denetçi örneklem risk düzeyini planlamak için gerekli olan örneklem büyüklüğünü küçültme olanağı bulur.
En önemli üstünlüğü evrenin değişkenliğini azaltabilmesi ve bu yolla tahminlerin daha isabetli olmasını sağlamasıdır.
BLOK SEÇİM: Evrenden, zaman olarak veya fiziksel olarak birbirine çok yakın bölgelerin seçilmesiyle oluşur. « Örneğin nisan ve kasım ayında kesilen tüm çekler nakit ödemeleri incelemek üzere örneklem oluşturur. « Blok seçim örneklem temsili değildir, evren hakkında istatistiksel tahmin veremez
Blok seçim özenli kullanılma'', genellikle blok seçimi kullanmaktan kaçınılmalıdır
Alıntı
ÖRNEKLEME İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
ÖRNEKLEME: Evrenden bir örneklem seçilmesi ve sadece bu örneklemin incelemeye alınması ile varılacak sonucun evrene mal edilmesidir.
DENETİMDE ÖRNEKLEME: Denetim yordamlarının hesap kalanları ve işlem sınıflarının bir kısmına uygulanması ile elde edilecek kanıtların değerlendirilmesiyle hesap kalanı veya işlem sınıfının tamamı hakkında görüş elde edilmesidir.
EVREN: Denetçinin bilgi edinmek istediği ve aynı türden birimlerin oluşturduğu alan veya ana kütledir.
ÖRNEKLEM ÇERÇEVESİ: Evreni oluşturan elemanların listesi
Denetçi örneklem birimlerini evren birimlerinin listesi olan örnekleme çerçevesinden çeker
ÖRNEKLEM: Belli bir evrenden belli kurallara göre seçilen ve çekildiği evreni temsil eden birimler topluluğudur istatistiksel rassal seçimde örnekleme alınacak birimlerin seçilme şanslarının eşit olması gerekir
Başarılı Bir Örneklemenin Temel ilkeleri
Örneklem seçilecek evren hakkında bazı bilgiler baştan elde edilmeli
Seçme işlemi ilgilenilen özellik veya değişkenden bağımsız olmalı
Örneklem bir önyargıya yer verilmeden seçilmeli
Örnekleme alınan birimlerin her biri diğerinden bağımsız olmalı
Verilerin seçildiği alanlarla diğer alanlar arasında temel ayrımlar bulunmalı
Örnekleme alınacak verilerin hepsine aynı koşullar ayrıcalıksız olarak uygulanmalı
TEMSİLİ ÖRNEKLEM: Evreni temsil eden bir örneklem oluşturmaktır. Örneklemin evreni temsil etmesini sağlayan iki faktör vardır; Örneklemin rassal olarak seçilmesi, Örneklemin yeterli büyüklükte olması
ÖRNEKLEME RİSKİ: Denetçinin örneklemi temel alan sonuçlanyla evrenin tamamına aynı yolla uyguladığı testlerden elde edeceği sonuçlar arasında fark olması olasılığıdır.
Örneklemi inceleyerek elde ettiği sonuçlarla gerçek durum arasında fark olma olasılığı
Örneklem büyüklüğünün bir fonksiyonudur geniş bir örneklemin örnekleme riski göreli olarak düşüktür
Tamamen şansa bağlıdır.
ÖRNEKLEME HATASI: Evrenin tamamının incelenmesiyle elde edilen sonuçlarla örneklemden elde edilen sonuçlar arasın*daki farktır (Örnekleme Hatası = Gerçek Hata Oranı
Örnekleme Hata Oranı)
İÇ KONTROL UYGUNLUK TESTLERİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNDE ÖRNEKLEME RİSKLERİ
ALFA RİSKİ (TİPİ I ): İç kontrol yeterince güvenilir olduğu halde denetçinin, örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterli güveni sağlamadığı sonucuna varmasıdır.
BETA RİSKİ (TİPİ Il ): Denetçinin örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrol yeterince güvenilir olmadığı halde güvenilir olduğu kanısına varmasıdır.
TÖZEL TESTLERİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNDE ÖRENEKLEME RİSKİ
YANLIŞ RET RİSKİ ( TİP I): Hesap kalanları önemli yanlışlıklar içermediği halde örneklem sonuçlarının hesap kalanlarının önemli yanlışlıklar içerdiği sonucunu desteklemesi riskidir
YANLIŞ KABUL RİSKİ ( TİP Il): Örneklem sonuçları, hesap kalanlarında bir maddi hata olmadığını desteklemekle birlikte maddi bir hata olması riskidir
ÖRNEKLEME DIŞI RİSK: Evrenin tamamı incelendiğinde olabilen insan hatasından doğan risktir. Matematiksel olarak ölçü*lemez. Denetçinin denetim kalitesini artırması ile azaltılabilir.
Denetçinin yanlış planlama yapması,
Örnekleme yöntemi yeterince iyi uygulamaması
Örnekleme sonuçlarını iyi yorumlayamaması
Yanlış yordamlar uygulaması
Zaman baskısı gibi nedenlerle ortaya çıkan risktir.
ÖRNEKLEME TÜRLERİ
İSTATİSTİKSEL OLMAYAN ÖRENEKLEME:
Olasılığa dayanmayan ve örneklem birimlerinin seçiminde veya örneklem bü*yüklüğünün belirlenmesinde denetçinin öznel davranmasıyla gerçekleştirilen örnekleme türüdür. Denetçi örnekleme riskini sadece mesleki yargısını kullanarak belirler
İSTATİSTİKSEL ÖRENEKLEME:
Olasılık kuramına dayanan, örneklem birimlerinin evrenden rassal ( tesadüfi ) olarak seçil*diği, evrenin tüm karakteristiklerini yansıtan, sonuçların sayısal ve matamatiksel olarak değerlendirilebildiği örneklemedir.
istatistiksel Örneklemenin Üstünlükleri (Avantajları)
Örneklem sonuçları güvenilir ve kanıtlanabilirdir
Elde edilen sonuçların risk derecesini matematiksel olarak ölçer
Örneklem büyüklüğünün nesnel olarak belirlenmesini sağlar
Etkin bir örneklem tasarımına yardımcı olur
Hata tahminini verir
Örneklemeler farklı denetçiler tarafından tamamlanmış olsa da birleştirilebilir ve değerlendirilebilir Test sonuçlarının nesnel olarak değerlendirilmesini sağlar
Maliyeti azaltır
MUHASEBE DENETİMİNDE İSTATİSTİKSEL ÖRNEKLEME TÜRLERİ
Nitelik Örneklemesi (İç kontrol uygunluk testleri için uygundur)
Parasal Birim Örneklemesi (Tözel testler için uygundur)
Nicelik Örneklemesi (Tözel testler için uygundur)
NİTELİK ÖRNEKLEMESİ: Bir muhasebe evrenindeki hataların ortaya çıkış oranını tahmin etmek için kullanır Önemli olan hata ya da hilenin parasal olarak ne kadar olduğu değil var olup olmadığıdır
Denetçi bulduğu hataların oranı ile ilgilenir
Belli kontrollerden sapma oranını belirlemek için kullanılır
Nitelik örneklemesinde evren büyüklüğünün, örneklem büyüklüğüne etkisi ya çok küçüktür ya da yoktur Denetçi örnekleme riskini kabul edilebilir düzeye indirmek için yeterli bir örneklem büyüklüğü belirlemelidir.
Nitelik Örneklemesinde Denetçinin Öncelikle Belirlemesi Gereken Noktalar
Kontrol test amaçlarını belirlemek
Kontrol politika ve yordamlarında sapmayı tanımlamak
Evreni tanımlamak
Örneklem birimini tanımlamak
Örneklem büyüklüğünü belirlemek
Nitelik Örneklemesinde Örneklem Büyüklüğünün -Belirlenmesinde Göz Önünde Tutulacak Faktörler
Kabul Edilebilir Risk: Beta riski genellikle °/05-`)/.10 olarak belirlenir.
Kabul edilebilir riskin büyüklüğü ile örneklem büyüklüğü arasında ters orantılı ilişki vardır
Kabul Edilebilir Sapma Oranı: Denetçinin kontrol prosedürlerine ilişkin duyduğu güvenden sapmanın maksimum oranıdır.
Kabul edilebilir sapma oranı ile örneklem büyüklüğü arasında ters yönlü bir ilişki vardır
Evrenin Beklenen Sapma Oranı: Denetçinin evrenin geçmiş yıllardaki ya da kılavuz (pilot) örneklem sonuçlarına baka‑
rak saptadığı beklentisidir.
Evrenin beklenen sapması ile örneklem büyüklüğü arasında doğrusal ilişki vardır
BULUŞ ÖRNEKLEMESİ: Nitelik Örneklemesinin Bir Türüdür. Denetçinin bir sapmayı sıfıra yakın bir olasılıkla beklediği du*rumlarda kullandığı örnekleme türüdür. Sahte çek düzenlenmesi gibi sık rastlanmayan, özel durumları belirlemek için kullanılır.
PARASAL BİRİM ÖRENEKLEMESİ: Nitelik örneklemesi teknikleriyle bir hesap sınıfına veya hesap kalanına ilişkin parasal tutar hatalarının tahminlerinde kullanılır.
Denetçinin bir evren içindeki hatanın toplam parasal tutarı hakkında sonuçlara varmasına olanak verir
Parasal birim örneklemesinde, yüksel tutarlı kayıtların örnekleme girme şansları düşük tutarlı kayıtlara göre daha fazladır
En yoğun kullanılan teknik
PBÖ'de Denetçinin Örneklem Büyüklüğünü Belirlemek İçin Yapacağı Ön Belirlemeler
Ddefter Değeri (Evrenin toplam parasal değeri)
Yanlış Kabul Riski İçin Güvenilirlik Derecesi Kabul Edilebilir Yanlışlık (Önemlilik eeşiği)
Beklenen Yanlışlık (Denetçinin evrene ilişkin, tahmin ettiği parasal hata tutarıdır)
Genişleme Faktörü ( Büyüme katsayısı, tahmini hatalara ekstra örnekleme hatalarının eklenmesini Sağlar)
ÖB = Defter değeri x Yanlış kabul riski için güvenilirlik derecesi /Kabul edilen yanlışlık — (Beklenen yanlışlık x Genişleme faktörü)
NİCELİK (DEĞİŞKENLER) ÖRNEKLEMESİ: Denetçinin niceliksel tahminlere ulaşmak istediği durumlarda kullandığı örnek*leme türü
Bir hesaba ya da hesap kesimine ilişkin parasal hata tahmini yapmak için kullanılan örnekleme türü
Denetçi bir hesap kalanında önemli yanlışlık olup olmadığını incelerken yararlanır
Hesap kalanlarındaki hataların parasal tutarının tahmini için kullanılır.
ÖRNEKLEM SEÇİM
RASSAL SEÇİM: Tüm evren birimlerine eşit seçilme şansı verilir.
Rassal sayılar tablosu: Örneklem birimlerinin rassal olarak seçilmesinde kullanılır. Tablo rassal olarak oluşturulan sıfır ile
dokuz arasındaki sayılardan üretilen dizileri içerir. Dizilim tamamen keyfi ve anlamsızdır. Rassal olarak seçilen birimin örnekleme girmesini engelleyecek hiçbir neden yoktur.
Bilgisayarla rassal saplantı oluşturulması: Bilgisayarla rassal sayılar bir yazılım yardımıyla yapılır. Bu yöntemde rassal sayılar tablosuna gerek yoktur. Böylece hızlı biçimde insan hatalarına olanak vermeden seçim yapılmış olur.
SİSTEMATİK SEÇİM: Denetçinin öncelikle bir örnekleme aralığı hesapladığı ve bunun büyüklüğüne göre örneklem birimlerini seçtiği yöntemdir.
Sistematik seçim kolaydır ancak örneklemede ilk birim rassal olarak seçilirken diğerlerinin otomatik seçilmesi yanlı bir örneklem yaratmaktadır. Bu etkiyi azaltmak için birden fazla başlama noktası oluşturulur.
KATMANLI SEÇİM; Bir örneklem seçimi tekniği değildir, ancak örneklem tasarımının etkinliğini artırmada kullanılır.
Evren katmanlarına ayrılarak büyük tutarların temsil edilmesine olanak verilir. Böylece denetçi örneklem risk düzeyini planlamak için gerekli olan örneklem büyüklüğünü küçültme olanağı bulur.
En önemli üstünlüğü evrenin değişkenliğini azaltabilmesi ve bu yolla tahminlerin daha isabetli olmasını sağlamasıdır.
BLOK SEÇİM: Evrenden, zaman olarak veya fiziksel olarak birbirine çok yakın bölgelerin seçilmesiyle oluşur. « Örneğin nisan ve kasım ayında kesilen tüm çekler nakit ödemeleri incelemek üzere örneklem oluşturur. « Blok seçim örneklem temsili değildir, evren hakkında istatistiksel tahmin veremez
Blok seçim özenli kullanılma'', genellikle blok seçimi kullanmaktan kaçınılmalıdır
Alıntı
