Olağanüstü Hal (OHAL) düzenlemesine ilişkin ayrıntılar merak ediliyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye'de meydana gelen depremler nedeniyle 10 ilde 3 aylık OHAL ilan edildiğini açıklamıştı. Alınan kararın ardından vatandaşlar 'OHAL nedir, nasıl uygulanır ve OHAL ilan edilince ne olur?' sorgulamalarını araştırmaya başladı. Peki, OHAL nedir, nasıl uygulanır? OHAL ilan edilince ne olur?
10 ilde 3 aylık OHAL kararı alınmasının ardından OHAL ile ilgili ayrıntılar merak edilmeye başladı. Türkiye'de meydana gelen deprem nedeniyle OHAL ilan edilince nasıl kararlar alınacağı sorgulanıyor. Peki,*OHAL nedir, nasıl uygulanır? OHAL ilan edilince ne olur?
OHAL NEDİR? Olağanüstü hâl ya da kısa adıyla OHAL, olağanüstü bir yönetim düzeninin gerekli olduğu doğal afet, tehlikeli salgın hastalık, ekonomik bunalım, kamu düzeni tehlike altına sokan yaygın şiddet vakaları gibi durumlarda başvurulan uygulamadır. Uluslararası hukuk açısından bakıldığında olağanüstü hâl durumunda özgürlükler ve haklar kısıtlanabilir. Örneğin bir hükûmet bir kişiyi yargılama olmaksızın alıkoyabilir. Kanunlarla belirlenmiş olan, temel özgürlükleri içeren "sınırlanamayan haklar" kapsam dışıdır.
OHAL İLAN EDİLİRSE NE OLUR? OHAL'de şu uygulamalar hayata geçirilebilmektedir; - Kişilerin tüm eşyalarının detaylı olarak aranması ve tehlike oluşturabilecek eşyalara el konulması - Belirli bölgelerde ve saatlerde kişilerin dolaşmasını veya toplanmasını yasaklama - Gazete, dergi veya broşür ürünlerinin basılmasının yasaklanması, dağıtılması ve toplanılması - OHAL bölgesine dışarıdan giren kişilere karşı önlem alınması - Ruhsatı olan tüm silahlara el konulması ve yasaklanması - Sesle yapılabilecek herhangi bir kaydın yayınlanmasını ve paylaşılmasını engelleme - Kesici ve delici eşyalarının taşınmaması ve el konulması - Her türlü bulunan cephanelerin toplatılması ve el konulması - İşçilerin iyi niyet kurallarına uymaması sonrası cezalandırılması - Kapalı veya açık herhangi bir bölgede toplanılması veya görüşülmesini yasaklama - Kişilerin toplantı yapması veya bir alanda toplanması sonucu kalabalığın dağıtılması - Dernek faaliyetlerinin belirlenen süre boyunca durdurulması
DÜNYADA OHAL ÖRNEKLERİ NELER? Fransa 2015 Paris saldırıları sonrasında olağanüstü hâl ilân etti. ABD 11 Eylül saldırıları sonrasında hâlen geçerli olan olağanüstü hâli ilân etti. 12 Haziran 2016'da 2016 Orlando gece kulübü saldırısı sonucunda Florida eyaleti Orange County'de olağanüstü hâl ilân etti. Wood Buffalo belediyesi Fort McMurray Yangını sonucunda Alberta, Kanada'da olağanüstü hâl ilân etti. Filipinler tropik fırtına felaketi sonucunda olağanüstü hâl ilân etti. Myanmar mezheplerle ilgili şiddet sonucunda Meiktila'da olağanüstü hâl ilân etti. Kırım, Ukrayna'daki enerji sıkıntısı nedeniyle olağanüstü hâl ilân etti. Kaliforniya valisi Jerry Brown 6 Ocak 2016'da gerçekleşen gaz sızıntısı nedeniyle olağanüstü hâl ilân etti. ABD'de Kuzey Karolina, Tennessee, Maryland, Pensilvanya, Georgia, Virginia, Batı Virginia ve New Jersey gibi eyaletler kar fırtınası nedeniyle olağanüstü hâl ilân ettiler. 2016'da Venezuela'da protestolar nedeniyle olağanüstü hâl ilân etti. Nicolas Maduro protestoların arkasında ABD'nin olduğunu söyledi. 2016 Türkiye askerî darbe girişimi sonrasında Türkiye genelinde 3 ay süreyle olağanüstü hâl ilân edildi.
OHAL KİM TARAFINDAN, HANGİ ŞARTLARDA İLAN EDİLEBİLİR? Anayasa'nın 119. maddesine göre, Cumhurbaşkanı, savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere OHAL ilan edebiliyor.
OHAL NE ZAMAN YÜRÜRLÜÐE GİRER? OHAL ilanı kararı, verildiği gün Resmi Gazete'de yayımlanır ve aynı gün TBMM'nin onayına sunulur. TBMM tatilde ise derhal toplantıya çağırılır. Meclis, gerekli gördüğü takdirde OHAL'in süresini kısaltabilir, uzatabilir veya OHAL'i kaldırabilir.
OHAL SÜRECİ NASIL İŞLER? Olağanüstü hallerde hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği, kanun hükmünde kararnameler ile düzenlenir. OHAL'de, Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler, Resmi Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.
OHAL İLE SIKIYÖNETİM ARASINDAKİ FARK NEDİR? Olağanüstü halin kamu düzenini sağlamada yeterli olmadığı hallerde, ya da savaş veya yakın savaş tehlikesi halinde, yine MGK'nın tavsiyesi ve Cumhurbaşkanı başkanlığındaki Bakanlar Kurulu'nun kararıyla sıkıyönetim ilan edilebilir. Sıkıyönetim de yine en fazla altı aylık bir dönem için ilan edilir, ancak dörder ay sürelerle uzatılabilir. Sıkıyönetim Bakanlar kurulu tarafından ilanıyla birlikte Resmi Gazete'de yayınlanır ve TBMM onayına sunulur. Olağanüstü hal ile sıkıyönetim arasındaki en temel fark, olağanüstü halde yetkinin mülki erkanda, sıkıyönetimde ise askerde olmasıdır. Sıkıyönetimde Anayasa'da vatandaşlara tanınan hak ve özgürlüklerin tümü ya da bir bölümü askıya alınabilir, vatandaşlar için para, mal, çalışma yükümlülükleri getirilebilir. Bazı suçlar için yargılama "özel mahkemelerde" yapılır.
